Tuesday, July 15, 2008

Hλεκτρονικά συστήματα και η (χαμένη) κοινή λογική...


Δεν ξέρω για σας, αλλά ο γράφων έχει αρχίσει να εκνευρίζεται με την ολοένα και αυξανόμενη βεβαιότητα των κατασκευαστών αυτοκινήτων ότι όλοι οι οδηγοί είναι... ηλίθιοι!
Η υπολογιστική ισχύς των κεντρικών μονάδων ελέγχου των περισσότερων μοντέρνων αυτοκινήτων είναι τόση που κάνει την σεληνάκατο του Απόλλων 11 να μοιάζει τόσο πρωτόγονη, όσο κι ένα αβάκιο. Σήμερα, χάρη στο συνδυασμό μιας πλειάδας ραντάρ, αισθητήρων και καμερών, ένα οποιοδήποτε μαζικά παραγόμενο, μεσαίο οικογενειακό αυτοκίνητο είναι σχεδόν αυτόνομο! Μπορεί να κινείται διατηρώντας σταθερή την απόστασή του από το προπορευόμενο όχημα, μπορεί να διορθώσει την πορεία του όταν διαπιστώσει ότι εκτρέπεται από τη λωρίδα του και όλα αυτά χωρίς την παραμικρή επέμβαση του οδηγού. Ομοίως, μπορεί να φρενάρει απότομα όταν πλησιάσετε πολύ το προπορευόμενο όχημα έτσι ώστε αν δεν μπορέσει να αποσοβήσει τη σύγκρουση, τουλάχιστον να μετριάσει τις συνέπειές της. Όμως, ο ιστός των ηλεκτρονικών απλώνεται και στη μικρότερη λεπτομέρεια που σχετίζεται με την παραμονή μας μέσα στο αυτοκίνητο. Ένα παράδειγμα καθόλου υπερβολικό είναι και το ακόλουθο: το δορυφορικό σύστημα πλοήγησης του αυτοκινήτου μας ξέρει με ακρίβεια τη θέση μας, την κατεύθυνση προς την οποία κινούμαστε, την ώρα της ημέρας και την εποχή. Έτσι μπορεί να δώσει στο ηλεκτρονικά ελεγχόμενο σύστημα κλιματισμού ακριβή στοιχεία για τη σχετική θέση του ήλιου ως προς το όχημα ρυθμίζοντας τη λειτουργία του αιρ-κοντίσιον. Αντικειμενικά, αυτό είναι κάτι πολύ εντυπωσιακό, το ερώτημα είναι όμως αν έχει κάποια ωφέλιμη εφαρμογή στον πραγματικό κόσμο. Πριν από 20 χρόνια το χειροκίνητο σύστημα αερισμού των αυτοκινήτων αποτελείτο από έναν ανεμιστήρα, ένα διακόπτη θερμοκρασίας του αέρα και δύο-τρεις συρόμενους διακόπτες που ρύθμιζαν την κατανομή του αέρα (προς το παρμπρίζ, το πρόσωπο ή τα πόδια). Σήμερα, 20 χρόνια μετά, δύσκολα βρίσκει κανείς ένα σύστημα αερισμού που να δουλεύει με την ακρίβεια των παλιών χειροκίνητων συστημάτων. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι αυτό. Το ανησυχητικό είναι η αυθαίρετη αντίληψη των κατασκευαστών ότι δεν πρέπει να εμπιστεύονται τον οδηγό ούτε για να κάνει κάτι τόσο απλό, όπως το να επιλέξει αν θέλει τον αέρα στο πρόσωπο ή στα πόδια του! Πολλώ δε μάλλον, να κάνει κάτι πιο απαιτητικό, όπως να οδηγήσει ευθεία στον αυτοκινητόδρομο...
Και που θα καταλήξει αυτό το πράγμα; Το καινούργιο SUV της Volvo, το XC60, που θα έρθει και στην Ελλάδα σε λίγους μήνες θα είναι ένα αυτοκίνητο που όντας φορτωμένο με όλα τα προαναφερθέντα ραντάρ και αισθητήρες θα είναι σχεδόν αδύνατον να το τρακάρεις, ακόμα και εσκεμμένα! Αν ο οδηγός του κινείται στην πόλη, δεν παραβιάζει το όριο ταχύτητας και ο δρόμος είναι στεγνός, το αυτοκίνητο είναι σε θέση να διαγνώσει την εξέλιξη μιας επικίνδυνης κατάστασης πριν τον οδηγό και να ακινητοποιηθεί πριν τρακάρει.
Το Lexus LS 460 διαθέτει επιπλέον ένα σύστημα που ανιχνεύει την κόπωση του οδηγού. Μόλις διαπιστώσει ότι ο τελευταίος τείνει να κοιμηθεί, ηχεί συναγερμός μέσα στην καμπίνα, ανάβουν τα φώτα και παράλληλα το σύστημα “τσιμπάει” και το φρένο ώστε να ταρακουνήσει και να ξυπνήσει τον κουρασμένο οδηγό. Κατά τη γνώμη του γράφοντος, όσο περισσότερα τέτοια συστήματα ενσωματώνονται στ' αυτοκίνητα και όσο πιο “έξυπνα” γίνονται αυτά, τόσο περισσότερο θα... αποβλακώνονται οι οδηγοί! Προϊόντος του χρόνου, όλο και πιο πολύ θα αφηνόμαστε μακάριοι στην φροντίδα ενός αόρατου, προστατευτικού δικτύου ηλεκτρονικών συστημάτων εικονικής ασφάλειας. Και έχοντας αυτό σαν δεδομένο, όλο και πιο πολύ θα τείνουμε να οδηγούμε χωρίς να είμαστε ικανοί γι' αυτό. Όσο κουρασμένοι κι αν είμαστε θα έχουμε πάντα τη λανθάνουσα βεβαιότητα ότι το αυτοκίνητό μας είναι “εξυπνότερο” ημών, “βλέπει” και “αντιδρά” καλύτερα στον κίνδυνο από μας και ότι εντέλει θα πάρει τη σωστή απόφαση σε κάθε περίσταση. Όμως αυτό δεν είναι σωστό. Τα σύγχρονα αεροσκάφη, για παράδειγμα, φέρουν πολύ πιο σοφιστικέ ηλεκτρονικά συστήματα ασφαλείας, αλλά ποτέ δεν έχω δει κάποιο κυβερνήτη να πατάει το κουμπί “αυτόματη προσγείωση” και μετά να απλώνει τα πόδια του πάνω στο κόκπιτ θαυμάζοντας τη θέα! Εννέα στις δέκα φορές, ακόμα και το πιο εξελιγμένο αεροσκάφος προσγειώνεται με την χειροκίνητη διαδικασία και όλοι καταλαβαίνουμε πως υπάρχει ένας πολύ καλός λόγος γι' αυτό!
Ο γνωστός επιστήμονας και συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Ισαάκ Ασίμοφ, που διατύπωσε τους νόμους της ρομποτικής, έκανε σαφές με τα λεγόμενά του, ότι σε κάθε συσκευή ή σύστημα πρέπει πάντα να υπάρχει ένας διακόπτης on/off τον οποίο να μπορεί να χειριστεί άνθρωπος.
Και παρά το γεγονός ότι είμαστε μακριά ακόμα από επικίνδυνα ρομπότ, το αξίωμα αυτό ισχύει και γι όλα τα άλλα “έξυπνα” συστήματα...
Η ασφάλεια πρέπει να ξεκινάει από την πηγή και αυτή δεν είναι άλλη από τον οδηγό και όχι τον ηλεκτρονικό υπολογιστή κάτω από το καπό. Φυσικά δεν μιλάμε για την συλλήβδην κατάργηση όλων των ηλεκτρονικών συστημάτων -το ABS και το ESP είναι αποδεδειγμένης χρησιμότητας.
Αντί απλώς να προσπαθούμε να θεραπεύσουμε εκ των υστέρων τις συνέπειες της απειθαρχίας που επιδεικνύουμε στους δρόμους, καλό θα ήταν να κάνουμε απαιτητικότερη τη διαδικασία εκπαίδευσης. Είναι απαράδεκτο ο εκπαιδευόμενος να παίρνει δίπλωμα χωρίς να έχει οδηγήσει νύχτα, κάτω από κακές καιρικές συνθήκες ή στην εθνική οδό. Κι εγώ θα προσέθετα πως η τελική αξιολόγηση θα πρέπει να γίνεται σε πίστα. Εκεί ο υποψήφιος θα καλείται να κάνει μερικούς γύρους σε συγκεκριμένο χρόνο (π.χ. αν ο πρωταθλητής κάνει το γύρο στη συγκεκριμένη πίστα σε ένα λεπτό, θα πρέπει να απαιτείται από τον νέο οδηγό να μην κάνει περισσότερο από τον τριπλό ή τον τετραπλό χρόνο).

Πριν από χρόνια είχα διαβάσει κάπου πως το πραγματικά ασφαλές αυτοκίνητο είναι αυτό που θα έχει βιδωμένη στο κέντρο του τιμονιού του μια καλά ακονισμένη λόγχη, η οποία θα σημαδεύει κατευθείαν στο στέρνο του οδηγού! Ο συγγραφέας της συγκεκριμένης πρότασης είχε συνειδητοποιήσει αυτό που σήμερα όλοι τείνουμε να ξεχνάμε: ότι, δηλαδή, ένα αυτοκίνητο από μόνο του δεν μπορεί να σκοτώσει κανέναν. Η ευθύνη γι' αυτό ήταν, είναι και θα είναι δική μας. Κατά συνέπεια, τα αυτοκίνητα που προσπαθούν να μας απαλλάξουν των ευθυνών μας είναι ύποπτα και συνεπώς απορριπτέα!

2 comments:

Anonymous said...

Η επιθυμία των εργοστασίων για περισσότερες πωλήσεις έχει αναμφίβολα ωθήσει την αυτοκινητοβιομηχανία σε παραγωγή προϊόντων που να μπορεί να χειριστεί και κάποιος με πνευματική υστέρηση, με κακά αντανακλαστικά, με μειωμένη αντίληψη.
Αυτό από μερικούς αποκαλείται πρόοδος, από άλλους εφιάλτης.
Είναι σαν τις εκλογές. Η ψήφος του σοφού, ακυρώνεται από την ψήφο του άνου.
Αν κρίνουμε από τα αποτελέσματα των εκλογών μπορούμε να καταλάβουμε πόσοι άνοες υπάρχουν, πόση πρόοδος συντελείτε, τι εφιάλτες θα αντιμετωπίσουμε.
Το αυτό και για την αυτοκινητοβιομηχανία.

arpous said...

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κείμενο περιγράφει με ακρίβεια ένα φαινόμενο που ξεκίνησε ως αξιοπερίεργο και έχει εξελιχθεί σε πρόβλημα. Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι κάθε σύστημα αυτόματου ελέγχου (περιλαμβανόμενων και των αποδεδειγμένα αποτελεσματικών, όπως το ABS) θα πρέπει να γίνεται αποδεκτό από τον αγοραστή μόνο όταν υπάρχει ένας αντίστοιχος διακόπτης που να το θέτει εκτός λειτουργίας. Μια τέτοια απαίτηση, εκτός των άλλων θα επιβάλλει στους κατασκευαστές να σχεδιάζουν ένα εξαρχής καλό όχημα και όχι να καμουφλάρουν μια γεμάτη ατέλειες σχεδίαση με ηλεκτρονικά τα οποία απλούστατα δεν επιτρέπουν στον οδηγό να διερευνήσει τις δυνατότητες ενός οχήματος το οποίο πλήρωσε αδρά. Και για τους μηχανικούς εκεί έξω, οι οποίοι θα ήθελαν να επιχειρηματολογήσουν υπέρ αυτών των συστημάτων, έχω να πω το εξής: Είναι θεωρητικώς αποδεδειγμένο ότι ένα σύστημα ελεγχόμενο από ισχυρούς βρόχους ανάδρασης (και τα περισσότερα από αυτά τα συστήματα είναι τέτοια) έχει μετρήσιμες αδυναμίες, όπως είναι το group delay και η πιθανότητα κάτω από δεδομένες συνθήκες να μεταπέσουν σε ταλαντώσεις. Πόσο έχει μελετηθεί η επίδραση της ταυτόχρονης λειτουργίας πολλών τέτοιων συστημάτων ταυτόχρονα σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης; Ποιές είναι οι τυποποιημένες δοκιμές που δείχνουν πως αντιδρά το κάθε μοντέλο, όταν χρειαστεί να φρενάρω, να στρίψω και να αλλάξω ταχύτητα ταυτόχρονα ενώ έχω εμπλέξει το cruise control και το σύστημα που διατηρεί σταθερές αποστάσεις από τον προπορευόμενο, και οι τροχοί μου πατούν σε δυο διαφορετικές επιφάνειες; Γιατί ένας κατασκευαστής μου στερεί το δικαίωμα να το κάνω αυτό -αν μπορώ- και ποιές είναι οι γραπτές και νομικώς δεσμευτικές εγγύησεις ότι τα συστήματα αυτά θα λειτουργήσουν;